ՄԱՍ 1
Հետազոտական նախագիծ քիմիայից: ԻԶՈՄԵՐԻԱ
Օրգանական քիմիային բնորոշ է միևնույն մոլեկուլային բանաձև ունեցող, բայց հատկություններով տարբերվող միացությունների գոյությունը։ Այս երևույթը իր բացատարությունը գտավ Բուտլերովի օրգանական միացությունների կառուցվածքային տեսության մեջ և պայմանավորված է ածխածնի յուրահատուկ կառուցվածքով և կապեր հաստատելու ունակությամբ։
Հաստատվեց միևնույն մոլեկուլային բանաձև ունեցող, բայց ատոմների և կապերի հաջորդականությամբ կամ տարածական դասավորվածությամբ տարբերվող միացությունների գոյության հնարավորությունը։ Այդպիսի միացությունները կոչվեցին իզոմերներ։ Տարբերում են երկու տեսակի իզոմերներ՝
- կառուցվածքային
- տարածական
- Կառուցվածքային իզոմերիան պայմանավորված է ածխածնային կմախքի կառուցվածքով և կրկնակի կապի դիրքի փոփոխությամբ: Մոլեկուլում ածխածնի ատոմների թվի մեծացման հետ իզոմերների թիվն ալկանների շարքում աճում է առավել մեծ չափով, քան համապատասխան ալկանների շարքում: Առաջին հոմոլոգը, որին հատուկ է կառուցվածքային նշված երկու իզոմերիան, բութենն է՝ C4H8, որին համապատասխանում է կառուցվածքային երեք իզոմեր.
- Ալկանների տարածական իզոմերիան պայմանավորված է π-կապի հարթության նկատմամբ տեղակալիչների տարբեր դիրքորոշմամբ: Իզոմերիայի այս տեսակն անվանվում է ցիս-տրանս: Ցից-տրանս- իզոմերիա ի հայտ է գալիս, երբ կրկնակի կապ առաջացրած ածխածնի ատոմի մոտ առկա է երկու տարբեր ատոմ կամ ատոմային խումբ: Եթե նույն ատոմները կամ ատոմային խմբերը π-կապի հարթության միևնույն կողմում են, ապա դա իզոմերիայի ցիս-ձևն է, եթե տեղակալիչները π-կապի հարթության տարբեր կողմերում են, ապա դա տրանս-ձևն է:
Ցիս- և տրանս- իզոմերները տարբերվում են էներգիայով: Փորձով որոշվել է, որ տրանս- իզոմերն ավելի կայուն է քան ցիսը:
Ցիս- և տրանս- իզոմերիա նկատվում է, օրինակ՝ բութեն-2-ի դեպքում.
Ալկանները միջդասային իզոմերներ են համապատասխան ցիկլոալկանների հետ, երկու դասի ածխաջրածիններն էլ ունեն CnH2n ընդհանուր բանաձևը.
Օգտագործված աղբյուրներ՝ 1, դասագիրք:
Մերի Երանոսյան 
3 thoughts on “Իզոմերիա”